احکام 10 روز ذی الحجه وعید قربان

     

مولف : شیخ محمد عُثَیمین

 

مترجم: ابو عایشه رسا

«تخريج صورت گرفته : همه صحيح‌اند»

 

احكام ماه ذي‌الحجه از كلام شيخ محمد بن صالح عثيمين (رح) . الحمدلله رب‌العالمين ، والصلاه و السلام علي سيد المرسلين و بعد :

بدرستي از فضل و منت خداوند است كه براي بندگان صالح اين ايام را قرار داده كه در آن عمل صالح و خوب زياد انجام شود .

ده روز ذي‌الحجه :

بتحقيق وارد شده از فضيلت آن از قرآن و سنت از :

1. كلام‌الله تعالي : (والفجر1 وليال عشر2)  كه ابن كثير (رح) مي‌فرمايد : مراد از آن ده روز ذي‌الحجه است همانطور هم ابن عباس و ابن‌الزبير و مجاهد و غيره گفته‌اند. [و رواه الامام ‌البخاري]

2. قال الله تعالي «و يذكروا اسم الله في ايام معلومات»

ابن عباس  (رض) فرموده : ده روز ذي‌الحجه است تفسير آن [تفسير ابن كثير]

3. از ابن عمر (رض) روايت است فرموده كه رسول‌الله (ص) فرموده‌اند:‌ نزد خداوند هيچ روزي بزرگتر يا دوست‌داشتني‌تر از عملي نيست همانند اين ده روز ذي‌الحجه، پس در اين ايام لا‌اله‌الا‌الله و تكبير (الله‌اكبر) و تحميد (الحمد‌لله) زياد بگوييد. [الطبراني ، در معجم كبير]

4. از ابن عباس (رض) روايت است كه فرموده رسول الله (ص) فرموده‌اند : هيچ روزي نيست كه در آن عمل صالح انجام شود و دوست‌داشتني‌تر باشد از اين ده روز گفتند : و حتي جهاد در راه خدا ، فرمود : حتي جهاد در راه خدا مگر شخصي كه خود خارج شود و مالش نيز در اين راه باشد و چيزي از آن برنگردد. «نماند».

5. سعيد بن جبير (رح) : كسي كه حديث ابن عباس روايت كرد:‌هنگامي كه ده روز ذي‌الحجه داخل مي‌شد زياد تلاش و كوشش مي كرد از اعمال صالح تا اينكه تواني براي وي نمي‌ماند . (رواه‌الدرامي) . [حديث حسن است]

6. ابن حجر در فتح‌الباري مي‌گويند: در مادر عبادات حاصل مي‌شود اين قدر و منزلت و همچنين امتياز ده روز يعني نماز، روزه ، صدقه و حج و در چيزهاي ديگر نيست و نمي‌آيد .

افعالي كه در اين ايام مستحب است انجام شود :

1. نمار : نمازهاي فرض سروقت و نمازهاي نفلي زياد‌خواندن بدرستي اين از بهترين وسيله نزديكي به خداوند است روايت كرده ثوبان (رض) كه شنيدم رسول‌الله (ص) مي‌فرمود : براي خداوند زياد سجده‌كن (نماز) براستي براي خداوند سجده‌اي انجام نمي‌دهي مگر اينكه درجه‌اي از تو بالا مي‌رود و خطا و گناهي از تو از بين مي‌رود [مسلم] و اين عام است در هر وقت .

2. روزه : سبب داخل شدن در اعمال صالحه : پس از هنيده بن خالد از زنش از بعضي همسران رسول‌الله (ص) روايت مي‌كند كه رسول خدا (ص) نه روز از ذي‌الحجه و روز عاشورا و سر‌روز از هر ماه روزه مي‌گرفتند [رواه الامام احمد و ابوداود و النسائي] و امام نووي مي‌فرمايند كه روزه ايام ذي‌الحجه شديداً مستحب است .

3. تكبير، تهليل و تحميد: در حديث گذشته ابن عمر روايت كرد : در اين ايام لا اله الا الله ، تكبير و تحميد زياد بگوييد و ا مام بخاري (رح) روايت مي‌كند : كه ابن عمر و ابوهريره «رضي الله عنهما» به بازار خارج مي‌شدند در اين ده روز تكبير مي‌گفتند : و مردم همراه با تكبير آنان تكبير مي‌گفتند .

و همچنين فرمود : حضرت عمر (رض) در حالي كه قبه عربي پوشيده بود تكبير مي‌گفت: پس اهل مسجد مي‌شنيدند و آنها هم تكبير مي‌گفتند و اهل بازار هم همچنين تا مني اينكار مي‌كردند ، و ابن عمر در اين ايام در مني اين فعل انجام مي‌دادند و بعد از هر نماز و بر فراش خواب ، در خيمه مجلسش و هنگام راه رفتن همه اينكارها مي كردند و كمي با جهر گفتن مستحب است بخاطر فعل حضرت عمر، پسر ايشان و ابوهريره «رض الله عنهم اجمعين»

و برمسلمانان است كه اين سنتهايي كه در اين ايام از بين رفته‌اند زنده كنيم و نزديك است كه فراموش شود و حتي از صالحان و مصلحان خير‌خواه و اين فعل‌ها كه ما فراموش مي‌كنيم و سنتها خلاف آن است كه سلف صالحان (گذشتگان) برآن بودند . (علي‌الاسف)

صيغه تكبير:

الف) الله اكبر، الله اكبر ، الله اكبر

ب) الله اكبر، الله اكبر ، الله اكبر ، «لا اله الا الله و الله اكبر» الله اكبر ، الله اكبر و لله لحمد .

ج ) الله اكبر ، الله اكبر ، لا اله الا الله و الله اكبر ، الله اكبر و لله الحمد

4. روزه روز عرفه : تأكيد مي‌شود روز عرفه همانطور كه ثابت شده از رسول‌الله (ص) بدرستي فرمود در مورد روز عرفه : خداوند كفاره گناهان سال گذشته و سال آينده قرار مي‌دهد «تأكيد خداوند در حديث آمده» [رواه مسلم] ولي كسي كه در عرفه باشد يعني حاجي براي او روزه نيست بدرستي كه نبي خدا (ص) در عرفه‌ روزه‌دار نبودند .

5. فضيلت و بزرگي روز قرباني «قرباني»: كه بسياري از مسلمانان از آن غافل هستند، جلالت ، هيوت و عظمت و بسيار بخشيده ‌شدنش از مؤمنين آمده و يا از بسياري از علماء گفته‌اند با‌فضيلت‌ترين روز سال است حتي از روز عرفه . «علي‌الاطلاق».

ابن قيم (رح) فرموده: بهترين روز نزد خداوند روز قرباني است و آن روز حج اكبر است همانطور كه در سنن ابي‌داود آمده فرموده (ص): بزرگترين روز نزد خداوند روز نحر است سپس روز (قر) و روز قر: روزي كه حاجي در مني قرار مي‌‌گيرد و آن روز يازدهم مي‌باشد ، و گفته شده  روز  عرفه از آن بافضيلت‌ ‌تر است بدليل اينكه روزه آن كفاره 2 سال است و زياد مردم را عفو مي‌كند «عرفه» والله تعالي : در آن روز به بندگانش زياد نزديك مي‌شود ، و فرشتگان زيادي را براي اهل اين روزها مي‌فرستند «كساني كه درك آن را دارند» . يا مقيم خلاصه دنبال همه برود و فرصت را غنيمت بشمرد .

 

براي چه به استقبال اين خير‌ها مي‌رويم :

1. شايسته است براي مسلمانان كه تمام سال به استقبال خير برود و با توبه صادقانه نصوح و خود را خلاص‌كردن از گناهان و معاصي بدرستي گناهان انسان را محروم مي‌كند از فضل پروردگار و حجاب و جلو‌دار مي‌شود ميان قلب و مولا (الله تعالي)

2. با عزم كامل و صادق همراه كوشش فراوان بر اغتنام شمردن بر آنچه كه الله تعالي راضي است پس كسي كه خداوند را تصديق كرد خداوند نيز او را تصديق مي‌كند همانطور كه در كلام‌الله آمده : «والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا» «عنكبوت 69».

پس برادر مسلمان مغتنم بشمار اين فرصت  پيش‌آمده را قبل از اينكه مردنت فرا رسد كه ندامت آن وقت سودي نيست و ساعتي براي تو نيست كه بشمارد زماني براي عبادت . خداوند من و شما را توفيق بدهد بر مغتنم شمردن اين خير‌ها و ما را كمك و ياري كند در اين ايام و ايام ديگر بر طاعتش و حسن عبادتش .

 

بعضي از احكام قرباني و مشروعيتش:

اصل در قرباني اين است كه مشروعيت دارد در حق زندگان همانطور كه رسول خدا (ص) و اصحابش قرباني مي‌كردند از خودشان و خانواده‌شان براي الله از اينكه مردم فكر مي‌كنند ثواب قرباني براي مرده است گمان هيچ اصلي ندارد ولي هديه قرباني‌كردن براي مرده‌ها (اموات) بر سه قسم است :

1. اينكه قرباني شود از جانب آن تبعاً براي زندگان : مثلاً قرباني از جانب ميت و همچنين براي اهل خانه‌اش و نيت زندگان و مردگان مي‌شود و اصل اين قضيه : پيامبر (ص)  قرباني كرد و نيت اهل بيت هم داشت و از خانواده ايشان تعدادي از آنان قبلاً فوت كرده بودند .

2. اينكه قرباني شود از جانب اموات بمقتضاي وصيتشان ما كاري نداشته باشيم نيت مرده و زنده نزد خداوند است .

اصل اين قول : «فمن بدله بعد ما سمعه فانما الله علي الذين يبدلونه ان الله سميع عليم» پس هر كه اعم از شاهدي و وصي آن را بعد از شنيدن تغيير دهد تنها گناه آن بر كساني است كه آن وصيت را تغيير مي‌دهند و وصيت‌كننده در پيشگاه خدا پاداش خود را مي‌گيرد خداوند شنوا و داناست و گفتار همگان را مي‌شنود و نيات همگان را مي‌داند .

3. اينكه قرباني از جانب اموات دور از نيت زندگان در آن باشد اين جائز است نزد عده كمي از فقها حنابله و نزد بقيه ناجائز گويند  بعضي كه ثواب آن به ميت مي‌رسد و صدقه نيز همينطور و لكن خودمان در مذهبمان نيست و ثابت نيست از احاديث بخاطر اينكه پيامبر (ص) تخصيصاً از جانب ميت قرباني نكرده : براي حمزه اين كار نكرد كه او از عزيزترين نزديكانش بود و نه از جانب اولادش كه در حياتش فوت كردند ، آنان 3 دختر كه ازدواج كرده بودند و 3 پسر كوچك و نه از جانب خديجه كه دوست‌داشتني‌ترين زنانش بود و از اصحاب هم ثابت نيست و مي‌بينيم كه بعضي از مردم قرباني مي‌كنند براي ميت و بر خطاي بزرگ مي‌روند .


 

«چيز‌هايي كه ممنوع مي‌شود و براي كسي كه قرباني مي‌كند»:

كسي خواست قرباني كند و ماه ذي‌الحجه داخل شد به روئت هلال ماه يا كامل‌شدن ذي‌القعده 30 روز بر وي حرام مي‌شود اينكه بگيرد از موي حيوان يا پوستش تا اينكه ذبح كند قرباني را بدليل حديث ام سلمه (رض) : بدرستي پيامبر (ص) فرمود: هنگامي 10 روز فرارسيد و يكي از شما خواست قرباني كند پس مو و ناخن حيوان را نگه دارد [رواه احمد و مسلم] كسي كه اين كار كرد بايستي توبه كند و كفاره ندارد و مانع قرباني نيست اين طور نيست كه عوام فكر مي‌كنند بلكه توبه نصوح لازم دارد .

كسي كه از روي فراموشي و يا اينكه موهاي حيوان بلاقصد گناهي ندارد ولي اگر مو‌ها وارد چشمان حيوان مي‌رود و اذيت مي‌كند و يا ناخن‌هاي حيوان آزار‌دهنده است برايش مي‌توان كوتاه كرد «آنجا فقط». 


 

«احكام و آداب عيد قربان مبارك»

برادر عزيز : به ميمنت اسلام سلام بر تو و رحمت خداوند متعال و مبارك باد مي‌گويم با فرارسيدن مبارك و برايت مي‌گوييم: خداوند از من و شما قبول كند و از خداوند مي‌خواهيم اين رساله را از ما قبول كند و از خداوند مي‌خواهيم برايمان مفيد باشد و براي تمام مسلمانان در همه جا .

برادر مسلمان:  خير همه‌اش خير است اگر در تبعيت از رسول‌الله (ص) باشد در تمام زندگي‌مان.

تكبير: در صبح روز عرفه تا عصر آخر روز تشريق مشروعيت دارد و آن سيزدهم از ماه ذي‌الحجه است خداوند مي‌فرمايد : «و اذكروا الله في ايام معدودات» 23 بقره مي‌گويي: الله اكبر ، الله اكبر ، الله اكبر ، الله اكبر و لله الحمد و سنت است جهر‌ي گفتن مردها در مسجد ، بازار وخانه‌ها و بعد از هر نماز علني براي تعظيم الله تعالي و اظهار‌كردن براي عبادت  و شكرش است .

ذبح قرباني: و آن بعد از نماز عيد است بخاطر قول پيامبر (ص) : كسي قبل از نماز قرباني كرد يكي ديگر قرباني كند بجاي آن و كسي ذبح نكرده ذبح كند . [رواه البخاري و مسلم]

وقت ذبح 4 روز است يك روز ، روز عيد و سه روز روز ايام تشريق طبق قول نبي (ص) : تمام روزهاي ايام تشريق مناسب ذبح است . [انظر : السلسلة الصحيحه برقم 3476].

غسل‌كردن و استفاده از بوي خوش براي مردان

پوشيدن بهترين لباس بدون اسراف‌كردن و كشان‌كردن آن بر روي زمين و ريش را كوتاه‌نكردن از آداب عيد است و اسوه براي همه ايام سال، اما زن براي وي جايز است كه به مصلي برود براي نماز عيد به شرط اينكه موهايشان تبرج مانند نباشد مانند كوهان شتر و عطر هم استفاده نكنند .

«خوردن گوشت قرباني»

«بوده رسول‌الله (ص) كه نمي‌خورد گوشت قرباني تا اينكه برمي‌گشت از مصلي بعداً صرف مي‌كردند » . [زاد‌العماد 1/441]

«رفتن با پاي پياده به مصلي اگر امكان دارد »

سنت اين است كه نماز عيد در مصلي خوانده شود مگر عذري باشد همانند باران شديد بخاطر فعل پيامبر (ص) در مصلي مي‌خواندند.

«نماز همراه مسلمانان  و استجاب حضور در خطبه»

و از كساني كه تحقيق كرده‌اند در مورد قول راجح از علماء شيخ‌الاسلام ابن تيميه است كه گفته‌اند نماز عيد واجب است بدليل قول‌الله تعالي (فصل لربك و انحر) و نماز عيد ساقط نمي‌شود مگر به  عذري و زنان همراه مسلمان در مصلي حضور پيدا مي‌كنند حتي زني كه خون حيض دارد .

به اين دليل در مسجد نبود كه همه مسلمانان بيايند حتي زنان حيضي و عذر‌دار قابل تذكر است كه زنان حيضي جدا از صف جماعت بايستند.


 

«عوض‌كردن راه»

مستحب است كه به مصلي براي عيد از راهي بروي و از راه ديگر برگردي بدليل فعل پيامبر (ص)

عيد مباركي:  

بدليل ثابت‌بودن آن از اصحاب پيامبر (ص).

تذكر : بردار مسلمان از اينكه همراه هم با صداي تكبير‌گويان از مصلي برگردي بر حذر‌باش يا پشت سر يك نفر تكبير‌گويان نيز دوري كن .

و نيز از استماع موسيقي و فيلم‌‌ها و اختلاط زن و مرد كه محارم نيستند و غيره از  منكرات دوري بجوي و همچنين كسي كه مي‌خواهند قرباني كند مو و ناخن‌هايش را كوتاه نكند قبل از قر‌باني بدليل نهي پيامبر (ص) از آن .

اسرافي كه مصلحت و فائده در آن نيست بر حذر باش بدليل قول الله تعالي «و لا تسر‌فوا انه لا يحب المسر‌فين» 141 (انعام)

بر كارهاي نيكو و خوب و اينكه حريص باشي بر آن فراموش مكن و خير كردن به صله رحم و  نزديك‌شدن به آنها ترك‌كردن بغض و عصبانيت ، حسد ، ناخوشي و پاك‌كردن قلب از آن ملاك خود بگير، نسبت به مساكين عطوفت و مهر‌باني پيش‌گير و ايتام ، فقرا و مساعدت كردن به آنها فراموش نشود كه با اين كار‌تان سرور و خوشحالي بر آنان وارد كرده‌ايد.

حج از افضل‌ترين عبادات است ، دين بنده كامل نمي‌شود مگر با حج البته در صورت توانايي: و با انجام آن هم تقرب به سوي خداوند انجام نمي‌گيرد مگر اينكه اين 2 امر رعايت شود :

1. اخلاص‌داشتن براي خداوند عزوجل اينكه فقط وجه الله قصد انسان باشد و روز قيامت ، قصد و نيتش ريا و رسيدن به چيزي از دنيا نباشد .

2. اتباع از رسول‌الله (ص) : قولي و عملي ، اتباع و پيروي از رسول‌الله (ص) انجام نمي‌گيرد مگر اينكه سنت‌هاي اين بزرگوار را كاملاً بدانيم .

دعاهايي كه نوشته شده از قرآن كريم گرفته شده ، صحيحين و صحيح جامع الصغير و سند آن همه صحيح و تخريج شده است كه به اختصار آورده شده كه اين كار شيخ عبدالله بن احمد العطاف انجام داده‌اند «غفر‌الله له و لوالديه و للمسلمين»